Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500. Tom 3

Tom trzeci proponuje nową interpretację sztuki niderlandzkiej i północnoeuropejskiej XV wieku. Przedstawia ją jako konglomerat przedmiotów-rzeczy działających na odbiorcę w określony – materialny i przestrzenny – sposób. Analizuje przedmioty o skali makro, narzucającej widzowi ruch, i te utrzymane w mikroskali, skłaniającej do manipulowania nimi. Omawia m.in. przedmioty wymuszające ich obchodzenie, jak figury i świeczniki wiszące w przestrzeni, oraz dzieła przenośne, ruchome i poruszane, składane i otwierane, zasłaniane i odsłaniane w ustalonej reżyserii działań: wielkoformatowe poliptyki ołtarzowe, a także maleńkie dyptyczki i tryptyczki; wielkie tapiserie i małe książeczki; wyjmowane do okazjonalnej prezentacji drobne wyroby złotnicze; przeznaczone do układania w ciągi i serie obrazki, ryciny i karty do gry; rozwierane wieloetapowo guzy medytacyjne; figury o składanych członkach; automaty, zegary i aparaty; cykle obrazowe narzucające określony tryb ich odczytywania; narracyjne historie wymuszające imaginacyjną podróż-pielgrzymkę. Zainspirowany antyantropocentryczną koncepcją „powrotu do rzeczy” (B. Latour, A. Gell i in.), autor poszukuje w późnośredniowiecznych obiektach sztuki „sprawczości rzeczy”, czyli wywoływania określonych zachowań liturgicznych, dewocyjnych, propagandowo-politycznych czy też ustanawiających status społeczny właściciela przedmiotu, które współtworzyły niegdyś sieć kultury materialnej i duchowej. Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500 to synteza kultury artystycznej ważnego regionu dawnej Europy. Pierwszy tom traktuje o sztuce i kulturze burgundzkiej na dworze książęcym w Dijon oraz w miastach Flandrii i Brabancji. Tom drugi omawia niderlandzkie malarstwo tablicowe z lat 1430-1500 – od Jana van Eycka po Jheronimusa Boscha. Ukazuje pierwotne funkcje obrazów i ich przesłania religijne, śledzi procedury techniczne oraz strategie warsztatowe i komercyjne malarzy, ujawnia stereotypy i mity, narosłe wokół twórczości tych mistrzów. Profesor Antoni Ziemba, historyk sztuki, wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego i kurator Muzeum Narodowego w Warszawie, zajmuje się sztuką niderlandzką i niemiecką XV–XVI oraz holenderską XVII wieku. Autor książek Nowe Dzieci Izraela. Stary Testament w kulturze holenderskiej XVII wieku (2000), Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580–1660 (2005), trzytomowej serii Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500 (2008, 2011, 2015). Współautor Galerii Sztuki Średniowiecznej oraz Galerii Sztuki Dawnej w Muzeum Narodowym w Warszawie, w którym stworzył wiele wystaw.